દરેડમાં ઉદ્યોગો દ્વારા પ્રદૂષણ ફેલાવવાનો ગંભીર પ્રશ્ન સામે આવ્યો છે. ગુજરાત પ્રદૂસણ નિયંત્રણ બોર્ડના નિયમો અનુસાર, ઉદ્યોગોએ પોતાના પ્રદૂષણ નિકાલ માટે ટ્રીટમેન્ટ પ્લાન્ટ બનાવવાના હોય છે. પરંતુ દેડરના ઉદ્યોગકારો આ નિયમનો ભંગ કરી રહ્યા છે અને પોતાના બ્રાસ ભઠ્ઠી, એક્સ્ટ્રુઝન સહીત ઇલેક્ટ્રોપ્લેટિંગ કારખાનાઓના ઝેરી કેમિકલ યુક્ત પાણી જન્ય કચરો નદીમાં ઠાલવી રહ્યા છે. ઉદ્યોગકારોનું સોસિએશન અને મહાનગર પાલિકા વચ્ચે થયેલા એમઓયુમાં પ્રદૂષણ નિયંત્રણ અંગે માત્ર મીઠી વાતો કરવામાં આવી છે. પરંતુ હકીકતમાં, ઉદ્યોગકારો પોતાની જવાબદારીથી ભાગી રહ્યા છે અને પર્યાવરણને નુકસાન પહોંચાડી રહ્યા છે.

સમગ્ર વિશ્વમાં બ્રાસ સિટી તરીકે પ્રખ્યાત જામનગર શહેરના દરેડમાં આવેલાં હજારો ઉદ્યોગો પ્રદૂષણના નિકાલ માટે ખાસ પ્લાન્ટ ધરાવતાં નથી. બ્રાસ સિટી માટે આ કલંકરૂૂપ નેગેટિવ બાબત છે. અને હજુ લાંબા સમય સુધી આવો કોઈ પ્લાન્ટ બનવાની શકયતાઓ નથી. બીજી તરફ હજારો ઉદ્યોગોનો ઝેરી, જોખમી અને પ્રદૂષિત કચરો તથા ગંદુ પાણી નદીમાં ઠલવાઈ રહ્યું હોય, હજારો ઉદ્યોગો પર પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડની આકરી કાર્યવાહીઓ રૂૂપી તલવાર લટકી રહી છે. આ પ્રદૂષણ મામલે એસોસિએશને કોર્પોરેશન સાથે કરેલું એમઓયુ (સમજૂતી કરાર) છેતરામણું સાબિત થઈ જાય એવી સંભાવનાઓ છે. અત્રે ઉલ્લેખનિય છે કે, હજારો ઉદ્યોગકારો કોર્પોરેશનને કરોડો રૂૂપિયાનો ટેક્સ આપી ચૂક્યા છે પણ ઉદ્યોગોના પ્રદૂષણના નિકાલનો મામલો કાયદાકીય ગૂંચના કારણે હજુ લટકતો છે અને રહેશે, એવી સ્થિતિઓ હોવાથી હજારો ઉદ્યોગકારો ચિંતાઓ કરી રહ્યા છે અને એસોસિએશન મૌન છે.

રાજ્યમાં કયાંય પણ ઉદ્યોગનગર હોય, ઉદ્યોગોના ઝેરી, જોખમી, પ્રદૂષિત ઘન અને પ્રવાહી કચરાના નિકાલ માટે અને પર્યાવરણની રક્ષા માટે ઉદ્યોગનગરોએ સીઈટીપી (કોમન એફલુન્ટ ટ્રીટમેન્ટ પ્લાન્ટ ) બનાવવો ફરજિયાત હોય છે. આ માટે વન અને પર્યાવરણ વિભાગના કાયદાઓ ખૂબ જ કડક છે અને તેમાં ચૂક થાય તો આકરો દંડ થતો હોય છે અને ઝેર ફેલાવતા ઉદ્યોગો સત્તાવાળાઓ બંધ પણ કરાવી શકે. ઉદ્યોગોને તાળાં મારવા પડે. હાઈકોર્ટ આ બાબતમાં સરકારનું પણ સાંભળે નહીં, સરકારોની પણ ઝાટકણી કાઢે છે. અચરજની વાત એ છે કે, અબજો રૂૂપિયાનો જામનગરનો બ્રાસ ઉદ્યોગ આટલાં દાયકાઓથી ધમધમી રહ્યો છે છતાં આજની તારીખે જામનગરમાં આ પ્લાન્ટ નથી. પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડની દ્રષ્ટિ જ્યારે ખફા થશે ત્યારે દરેડના સેંકડો ઉદ્યોગોને તાળાં મારવાનો સમય આવશે. નિયમ અનુસાર, આ સીઈટીપી પ્લાન્ટ ઉદ્યોગોએ ખુદે બનાવવો પડે.

કોઈ પણ મહાનગરપાલિકા આ પ્લાન્ટ બનાવવા ઉદ્યોગો માટે બંધાયેલી નથી. છએક મહિના અગાઉ જામનગર મહાનગરપાલિકા અને જીઆઈડીસી પ્લોટ એન્ડ શેડ હોલ્ડર એસોસિએશન વચ્ચે એક સમજૂતી કરાર થયેલો. જો કે આ કરારની વાતો પણ વર્ષો સુધી ચાલ્યા બાદ આ કરાર થયો. આ કરાર રહસ્યમય રીતે પાછલી તારીખથી થયો, કાયદાની ભાષામાં આ કરાર ગેરબંધારણીય સાબિત થાય. અદાલતમાં ટકે નહીં. આમ છતાં પોતાની વાહવાહી માટે, હજારો ઉદ્યોગકારોને ભોળવી એસોસિએશનના આગેવાનોએ સરકાર પાસે સારાં દેખાવા આ કરાર નામનું નાટક કરી તાળીઓ ઉઘરાવી લીધી. આ એમઓયુમાં એક અને પ્રથમ શરત (હજારો ઉદ્યોગકારોને છેતરવા) એ રાખવામાં આવી કે, ઉદ્યોગના પ્રદૂષિત પાણીનો નિકાલ મહાનગરપાલિકા કરી આપશે. આ શરત છેતરામણી એટલાં માટે છે કેમ કે, ઉદ્યોગોના પ્રદૂષણના નિકાલની જવાબદારીઓ કાયદાની જોગવાઈ મુજબ ઉદ્યોગોની છે, મહાનગરપાલિકાની નહીં. આથી મહાનગરપાલિકા દાયકાઓ સુધી આ શરતનું પાલન ન કરે તેવા સંજોગોમાં મહાનગરપાલિકાને એસોસિએશન કશું કહી શકે નહીં.

એસોસિએશનના હાથ અહીં કપાઈ ગયા. અને, ગુજરાત તથા ભારત સરકારના કાયદાઓ કહે છે: આમ હજારો ઉદ્યોગકારો ગધેડી અને ફાળિયું બંને ગુમાવી ચૂક્યા છે. એસોસિએશનની વાતમાં લપેટમાં આવી ગયા. ટેક્સનો મામલો અદાલતમાં એમ ને એમ ઉભો છે. સીઈટીપી પ્લાન્ટ બન્યો નથી. હજારો ઉદ્યોગોના પ્રદૂષિત પાણીના નિકાલનું હજુ ઠેકાણું પડયું નથી. હજારો ઉદ્યોગકારો પર કાયદાની તલવાર લટકી રહી છે. કોર્પોરેશનમાં ટેક્સ ભરી દેનારા હજારો ઉદ્યોગકારો આ પ્રકારની સ્થિતિઓને કારણે અકળામણ અનુભવી રહ્યા છે.

એસોસિએશન પ્લાન્ટ મુદ્દે કાંઈ બોલી શકવાની સ્થિતિમાં નથી. નદીમાં ઝેર ઠલવાઈ રહ્યું છે. આ મામલો કોઈ અદાલતમાં ખેંચી જશે તો, સ્થિતિઓ વધુ નાજુક બની જશે. દાયકાઓ સુધી પ્લાન્ટ ન બનાવનાર અને આગેવાનોના ભરોસે બેસી રહેલાં હજારો ઉદ્યોગકારો આજે પસ્તાઈ રહ્યા છે પણ હવે શું થઈ શકે, જબ ચીડિયા ચૂક ગઈ ખેત.