આજે ટાટા માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ વિશ્વની સૌથી મોટી બ્રાન્ડ્સમાંની એક છે. વિશ્વના ઘણા ભાગોમાં, લોકોને કદાચ ખબર પણ નહીં હોય કે આ વાસ્તવમાં એક પરિવારની અટક છે. ‘ટાટા’ એટલે ‘વિશ્વાસ’, જેને કમાવવા માટે રતન ટાટાએ કરેલી મહેનત જેટલી જ તેમના પરિવારની ઘણી પેઢીઓએ યોગદાન આપ્યું છે.

ટાટા ગ્રૂપ, જ્યારે પણ આ નામ સામે આવે છે, ત્યારે ભારતીયોમાં આદરની લાગણી આવે છે. રતન ટાટા આજની પેઢી માટે ટાટા ગ્રુપનો ચહેરો છે. પરંતુ તમે ટાટા ગ્રૂપ વિશે જેટલું જાણો છો તેટલું ઓછું તમને લાગે છે. ‘ટાટા ગ્રુપ’ની બ્રાન્ડ વેલ્યુ હંમેશા એવી રહી છે કે તેના નામનો અર્થ ‘વિશ્વાસ’ થાય છે. માત્ર રતન ટાટા જ નહીં, ઘણી પેઢીઓની મહેનતથી બનેલી આ બ્રાન્ડ વેલ્યુએ દેશને દરેક વખતે ભવિષ્યનો રસ્તો બતાવ્યો છે.

આજે ટાટા ગ્રુપની કમાન્ડ એન. ચંદ્રશેખરન પાસે છે. ટાટા ગ્રૂપના લગભગ 150 વર્ષના ઈતિહાસમાં, એવા ઘણા ઓછા પ્રસંગો બન્યા છે જ્યારે ટાટા પરિવાર સિવાય કોઈ અન્ય વ્યક્તિએ ટાટા જૂથનું નેતૃત્વ સંભાળ્યું હોય. આમાં બીજું પ્રખ્યાત નામ સાયરસ મિસ્ત્રી છે, જેઓ ટાટા ગ્રુપના સૌથી મોટા શેરધારક શાપૂરજી પલોનજી ગ્રુપના પરિવાર સાથે જોડાયેલા હતા. જો કે, ટાટા ગ્રૂપમાં તેમનું કામ લાંબા સમય સુધી પસંદ ન આવ્યું અને તેમણે તેમનું પદ છોડવું પડ્યું. હવે આપણે થોડા પાછળ જઈએ અને ટાટા પરિવારના વારસા વિશે જાણીએ…

ગુજરાતના ઉદ્યોગપતિ ‘જમશેદજી ટાટા’ વિશ્વના સૌથી મોટા પરોપકારી છે
ટાટા ગ્રુપની શરૂઆત જમશેદજી ટાટાએ કરી હતી. તેઓ ગુજરાતના નવસારીના હતા, જોકે મુંબઈ આવ્યા પછી તેમનું નસીબ બદલાઈ ગયું. જમશેદજી ટાટાએ 1868માં ટાટા ગ્રુપની ટ્રેડિંગ કંપની તરીકે સ્થાપના કરી હતી. આ કંપની માત્ર 29 વર્ષની ઉંમરે 21,000 રૂપિયાના રોકાણ સાથે શરૂ કરવામાં આવી જોકે તે સમયે આ રકમ ઘણી મોટી હતી. આ પછી, ટાટા જૂથે શિપિંગનું કામ પણ કર્યું અને 1869 સુધીમાં, તેણે કાપડના વ્યવસાયમાં પ્રવેશ કર્યો.

તેણે મુંબઈ (તે સમયે બોમ્બે)માં એક બંધ ઓઈલ મિલ ખરીદી અને તેને ટેક્સટાઈલ મિલમાં ફેરવી. જમશેદજી ટાટાએ ભારતને ઘણી અનોખી વસ્તુઓથી આશીર્વાદ આપ્યા હતા, જેમાં સૌથી મહત્વની મુંબઈની ‘તાજ હોટેલ’ છે. દેશમાં ટાટા સ્ટીલ જેવા પ્લાન્ટ સ્થાપવાનો તેમનો વિચાર હતો, જે પાછળથી તેમના પુત્ર દોરાબજી ટાટાએ પૂર્ણ કર્યો.

જમશેદજી ટાટા દ્વારા બનાવવામાં આવેલી ‘તાજ’ હોટેલ આજે વિશ્વની સૌથી લક્ઝુરિયસ હોટેલ બ્રાન્ડ તરીકે ઓળખાય છે. જમશેદજી ટાટાને સમગ્ર સદીના સૌથી પરોપકારી વ્યક્તિ તરીકે પસંદ કરવામાં આવ્યા છે.

દોરાબજીએ એક મોટું ઔદ્યોગિક મકાન બનાવ્યું
દોરાબજી ટાટાએ ટાટા ગ્રુપને એક મોટું ઔદ્યોગિક ગૃહ બનાવવાનું કામ કર્યું. ટાટા સ્ટીલની સ્થાપના વર્ષ 1907માં જમશેદપુરમાં થઈ હતી. આ શહેરનું નામ ટાટા ગ્રુપના સ્થાપક જમશેદજી ટાટા પરથી પડ્યું હતું. તે સમયે, ટાટા સ્ટીલે તેના કર્મચારીઓ માટે ઘણા એવા કાર્યો કર્યા, જે આજે પણ કોઈપણ નાગરિકની સામાજિક સુરક્ષા માટે જરૂરી છે. ગૂગલ અને માઇક્રોસોફ્ટ જેવી કંપનીઓ શ્રેષ્ઠ એમ્પ્લોયર બન્યા તેના લગભગ 100 વર્ષ પહેલા ટાટા ગ્રૂપે આ પરાક્રમ કરી લીધું હતું.

કર્મચારીઓ માટે ટાઉનશીપ બનાવવી, આરોગ્ય સંબંધિત સુવિધાઓની કાળજી લેવી, પ્રોવિડન્ટ ફંડ જેવી યોજનાઓ બનાવવી અને મહિલા કર્મચારીઓની સુવિધા માટે ક્રેચની સ્થાપના કરવી. દેશમાં આઝાદી પહેલા ટાટા ગ્રુપે આ બધું કર્યું હતું.

જેઆરડી ટાટાએ ટાટા અને દેશ બંનેને બદલી નાખ્યા
ટાટા ગ્રૂપની દિશા અને દેશની સ્થિતિ બદલવામાં સૌથી મોટો ફાળો આપનાર એક વ્યક્તિ છે જેઆરડી ટાટા. ટાટા ગ્રુપમાં તેમનો કાર્યકાળ ઘણા મોટા ફેરફારોનો સાક્ષી હતો. આ ઉપરાંત, તેમણે નવા સ્વતંત્ર ભારત માટે પણ ઘણું બદલ્યું, કદાચ આ જ કારણ છે કે તેઓ ‘ભારત રત્ન’ માટે પાત્ર બન્યા.

જેઆરડી ટાટા ભારતના પ્રથમ કોમર્શિયલ પાઈલટ બન્યા. તેમણે 1932માં ટાટા એરલાઈન્સ શરૂ કરી જે બાદમાં એર ઈન્ડિયા બની. તાજેતરમાં, જ્યારે સરકારે એર ઈન્ડિયાનું ખાનગીકરણ કર્યું અને તે ટાટાને ઘરે પરત ફર્યું, ત્યારે સામાન્ય લોકોએ પણ તેનું સ્વાગત કર્યું. જેઆરડી ટાટાના કાર્યકાળ દરમિયાન જ ટાટા જૂથ વધુને વધુ વૈવિધ્યસભર બન્યું હતું.

ટાટા મોટર્સ, ટાટા કન્સલ્ટન્સી સર્વિસીસ, ટાટા કન્ઝ્યુમર પ્રોડક્ટ્સ, ટાટા સોલ્ટ, ટાઇટન અને લેક્મે જેવી ઘણી કંપનીઓ કાં તો શરૂ કરવામાં આવી હતી અથવા તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન તેમનો કેનવાસ વધ્યો હતો. તે સમયગાળા દરમિયાન, તેમને રતન ટાટાનો સંપૂર્ણ સહયોગ મળ્યો જેણે તેમના વારસાને આગળ ધપાવ્યો.

રતન ટાટાએ ટાટાને વૈશ્વિક બનાવ્યું
રતન ટાટાએ લગભગ 30 વર્ષ સુધી ટાટા ગ્રુપનું નેતૃત્વ કર્યું. તેમના યોગદાનની ચર્ચા કરવામાં આવે તો તેના પર એક અલગ વાર્તા લખી શકાય. પરંતુ એક વાક્યમાં, તેમણે જ ટાટા ગ્રુપને બહુરાષ્ટ્રીય અથવા વૈશ્વિક કંપની બનાવી. 90ના દાયકામાં દેશમાં જ્યારે ITની તેજી આવી ત્યારે તેણે ટાટા કન્સલ્ટન્સી સર્વિસિસ (TCS) જૂથનો ચહેરો બદલી નાખ્યો. આજે તે વિશ્વની બીજી સૌથી મૂલ્યવાન આઈટી કંપની છે. જ્યારે રોજગાર આપવાના સંદર્ભમાં તે વિશ્વની સૌથી મોટી આઈટી કંપની છે. તેના કર્મચારીઓની સંખ્યા 6 લાખથી વધુ છે. તે ભારતની બીજી સૌથી મોટી માર્કેટ વેલ્યુએશન કંપની પણ છે.

ટાટા મોટર્સનું કોમર્શિયલ વાહન કંપનીમાંથી પેસેન્જર વાહન કંપનીમાં પરિવર્તન. ફ્લોપને ફરીથી ઉછેરવું. બ્રિટનની કોરસ સ્ટીલ, ટેટલી ટી અને બાદમાં જગુઆર અને લેન્ડ રોવર જેવી કારની બ્રાન્ડ ખરીદવી એ તેમના વારસાનો એક ભાગ છે. તેમનો સૌથી મોટો વારસો દેશના સામાન્ય માણસને કારમાં ચલાવવાનું અને માત્ર 1 લાખ રૂપિયામાં ટાટા નેનો લોન્ચ કરવાનું સપનું બતાવવાનું છે. આજે પણ તેઓ ટાટા ગ્રુપના માનદ ચેરમેન છે.

ટાટાએ પણ આ ભેટોથી દેશને આશીર્વાદ આપ્યા હતા
ટાટા ગ્રુપની પોતાની વાર્તા અને વારસાની યાદી લાંબી છે. પરંતુ આ એક જૂથે દેશને ઘણી ભેટ પણ આપી છે. જેમાં દેશની પ્રથમ એરલાઇન ‘એર ઇન્ડિયા’, પ્રથમ સ્વદેશી લક્ઝરી હોટેલ ‘તાજ હોટેલ’, પ્રથમ સ્વદેશી પેસેન્જર કાર ‘ટાટા સિએરા’, પ્રથમ સંપૂર્ણપણે સ્વદેશી કાર ‘ટાટા ઇન્ડિકા’, પ્રથમ સૌથી સુરક્ષિત કાર ‘ટાટા નેક્સન’ વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.

એટલું જ નહીં, ટાટા ગ્રુપના કારણે દેશને ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સાયન્સ, ટાટા ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ફન્ડામેન્ટલ રિસર્ચ, ટાટા ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સોશિયલ સાયન્સ અને ટાટા મેમોરિયલ હૉસ્પિટલ જેવી સંસ્થાઓ પણ મળી. દેશના સમ્રાટ અશોકની રાજધાની શોધવા માટે જ્યારે પુરાતત્વ વિભાગે પાટલીપુત્રમાં કામ શરૂ કર્યું ત્યારે પણ ટાટા ગ્રુપના સર રતન ટાટાએ પૈસા આપ્યા અને ભારતમાંથી પ્રથમ ઓલિમ્પિક ટીમ મોકલવામાં મદદ કરી.

ટાટાની લોકપ્રિય બ્રાન્ડ્સ
ટાટા સોલ્ટ ટાટા ટી ટાટા સંપન્ન ટેટલી હિમાલયન વોટર ટાટા કોફી સ્ટારબક્સ ટાટા ક્યુ ટાઇટન ટાઇટન iPlus ફાસ્ટ્રેક સ્કીન પરફ્યુમ તનિષ્ક એર ઇન્ડિયા વિસ્તારા એરએશિયા ઇન્ડિયા તાજ હોટેલ્સ તાજ વિવંતા આદુ હોટેલ્સ ટાટા ન્યૂ બિગબાસ્કેટ ટાટા 1MG ટાટા મોટર્સ જગુઆર લેન્ડ રોવર તાતા વોલ્ટા એ વોલ્ટા રોવર ટાટા એ લાઇફ ટાટા કેપિટલ ઝારા કલ્ટફિટ ટ્રેન્ટ ઉત્સા વેસ્ટસાઇડ ટેનેરિયા ક્રોમા ટાટા ક્લીક સ્ટાર બજાર સ્ટાર ક્વિક છે.