અલીગઢ મુસ્લિમ યુનિવર્સિટીની સુપ્રીમ કોર્ટમાં મોટી જીત, અલ્પસંખ્યકનો દરજ્જો રહેશે યથાવત

અલીગઢ મુસ્લિમ યુનિવર્સિટી (AMU)ના લઘુમતી દરજ્જા પર સુપ્રીમ કોર્ટે આજે પોતાનો ચુકાદો આપ્યો છે. સુપ્રીમના નિર્ણયમાં AMUનો લઘુમતી દરજ્જો યથાવત રાખવામાં આવ્યો છે. ચુકાદો સંભળાવતી વખતે CJI ચંદ્રચુડે કહ્યું કે ચાર ન્યાયાધીશોનો સર્વસંમતિથી અભિપ્રાય છે. જ્યારે 3 જજોના અલગ-અલગ અભિપ્રાય છે. કોર્ટે એમ પણ કહ્યું કે લઘુમતીનો દરજ્જો હવે 3 જજોની નવી બેંચ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવશે.

જસ્ટિસ સૂર્યકાંત, જસ્ટિસ દીપાંકર દત્તા અને જસ્ટિસ શર્માએ નિર્ણય અંગે અસંમતિ વ્યક્ત કરી હતી, જ્યારે CJI DY ચંદ્રચુડે પોતાના અને જસ્ટિસ સંજીવ ખન્ના, જસ્ટિસ જેબી પારડીવાલા અને જસ્ટિસ મનોજ મિશ્રા માટે બહુમતી નિર્ણય લખ્યો હતો.

સર્વોચ્ચ અદાલતે, 4-3ની બહુમતીથી, 1967ના નિર્ણયને નકારી કાઢ્યો જે AMUને લઘુમતીનો દરજ્જો નકારવા માટેનો આધાર બની ગયો હતો. જો કે, તેણે આ ચુકાદામાં વિકસિત સિદ્ધાંતોના આધારે એએમયુના લઘુમતી દરજ્જાને નવેસરથી નક્કી કરવા માટે 3 ન્યાયાધીશોની બેન્ચ પર છોડી દીધું. નવી બેંચ નિયમો અને શરતોના આધારે યુનિવર્સિટીના લઘુમતી દરજ્જાનો નિર્ણય કરશે.

CJIએ પોતાના નિર્ણયમાં એમ પણ કહ્યું કે કલમ 30 દ્વારા આપવામાં આવેલ અધિકાર સંપૂર્ણ નથી. આમ લઘુમતી સંસ્થાનું નિયમન કલમ 19(6) હેઠળ સુરક્ષિત છે. તેમણે કહ્યું કે એસજીએ કહ્યું છે કે કેન્દ્ર પ્રાથમિક વાંધાઓ પર આગ્રહ નથી કરી રહ્યું કે 7 જજોનો સંદર્ભ આપી શકાય નહીં. એ વાતને નકારી શકાય નહીં કે કલમ 30 લઘુમતીઓ સામે બિન-ભેદભાવની ખાતરી આપે છે. પ્રશ્ન એ છે કે શું ભેદભાવ ન કરવાના અધિકારની સાથે કોઈ વિશેષ અધિકાર છે?
અલીગઢ મુસ્લિમ યુનિવર્સિટીને બંધારણની કલમ 30 હેઠળ લઘુમતીનો દરજ્જો છે, જે ધાર્મિક અને ભાષાકીય લઘુમતીઓને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓની સ્થાપના અને સંચાલન કરવાનો અધિકાર પણ આપે છે. ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડના નેતૃત્વમાં 7 જજોની બંધારણીય બેંચે આ ચુકાદો આપ્યો હતો.

બેંચમાં જસ્ટિસ સંજીવ ખન્ના, જસ્ટિસ દીપાંકર દત્તા, જસ્ટિસ સૂર્યકાન્ત, જસ્ટિસ જેબી પારડીવાલા, જસ્ટિસ મનોજ મિશ્રા અને જસ્ટિસ સતીશ ચંદ્ર શર્મા પણ સામેલ છે. જજોની બેન્ચે 8 દિવસ સુધી દલીલો સાંભળ્યા બાદ 1 ફેબ્રુઆરીએ આ પ્રશ્ન પર પોતાનો નિર્ણય સુરક્ષિત રાખ્યો હતો.

1 ફેબ્રુઆરીએ, એએમયુના લઘુમતી દરજ્જાના મુદ્દા પર, દેશની સર્વોચ્ચ અદાલતે કહ્યું હતું કે એએમયુ એક્ટમાં 1981નો સુધારો, જેણે તેને અસરકારક રીતે લઘુમતીનો દરજ્જો આપ્યો હતો. પ્રતિષ્ઠિત સંસ્થાને તેની 1951 પહેલાની સ્થિતિ પર પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવી ન હતી. AMU એક્ટ, 1920 અલીગઢ ખાતે શિક્ષણ અને રહેણાંક મુસ્લિમ યુનિવર્સિટીની જોગવાઈ કરે છે. જ્યારે 1951ના સુધારા દ્વારા યુનિવર્સિટીમાં મુસ્લિમ વિદ્યાર્થીઓ માટે ફરજિયાત ધાર્મિક શિક્ષણને નાબૂદ કરવાની જોગવાઈ કરવામાં આવી હતી.

આ પ્રતિષ્ઠિત સંસ્થાની સ્થાપના વર્ષ 1875માં સર સૈયદ અહેમદ ખાનના નેતૃત્વ હેઠળ મુસ્લિમ સમુદાયના લોકો દ્વારા મોહમ્મડન એંગ્લો-ઓરિએન્ટલ કોલેજ તરીકે કરવામાં આવી હતી. 1920 માં ઘણા વર્ષો પછી, તેને યુનિવર્સિટીમાં રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યું.